Konfiskata rozszerzona

Na pewno słyszałeś, że Minister Sprawiedliwości zapowiada kolejne zmiany w prawie karnym. Chodzi o tak zwaną konfiskatę rozszerzoną. Informacja o projekcie ustawy odnoszącej się do tej konfiskaty pojawiła się ostatnio w mediach. Po tym fakcie do kancelarii rozdzwoniły się telefony od naszych Klientów. Pytali najczęściej o to, czy ta ustawa ich dotyczy, czy mają obawiać się tego, że zostanie zabrane im mienie bez wyroków, dlaczego ustawa odnosi się do mienia nabytego przed przestępstwem etc. W związku z tym strachem jaki padł na naszych Klientów postanowiliśmy streścić postanowienia tej ustawy i podać je Klientom w pigułce. Pomyślałem sobie, że i Ciebie może ona zainteresować, dlatego zamieściłem przygotowaną przez nas informację na blogu.

Miłej lektury!

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

(stan na 31 maja 2016 r.)

Rozszerzona konfiskata mienia

1. Doniesienia medialne posługują się pojęciem „projekt ustawy o konfiskacie rozszerzone”, co jest mylące bowiem w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace nad projektem nowelizacji ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, który przewiduje wprowadzenie m.in. instytucji tzw. konfiskaty rozszerzonej lub bardziej precyzyjnie rozszerzonego przepadku mienia.

2. Obecnie projekt nowelizacji ustawy Kodeksy karny znajduje się w fazie opiniowania (tzn. swoje stanowisko co do projektowanych zmian mają wyrazić m.in. Sąd Najwyższy, Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezesi Sądów Apelacyjnych) a zatem fazie poprzedzającej etap skierowania projektu do Sejmu. Brak jest informacji kiedy planowane jest zakończenie prac nad projektem i skierowanie go do Sejmu.

3. Proponowane zmiany dotyczące rozszerzonej konfiskaty mienia opierają się na domniemaniu przestępczego pochodzenia mienia sprawcy. Jak wskazuje się w założeniach do tego projektu, podstawą instytucji konfiskaty rozszerzonej jest zastosowanie zespołu domniemań prawnych, których skutkiem jest przerzucenie ciężaru dowodu legalnego pochodzenia mienia zagrożonego przepadkiem na oskarżonego lub inną osobę, dysponującą tym mieniem. Główną przesłanką zastosowania domniemań jest udowodnienie sprawcy popełnienia czynów zabronionych np. w ramach zorganizowanej grupy przestępczej lub uczynienie z przestępstwa stałego źródła dochodów albo popełnienie przestępstwa o określonym ciężarze gatunkowym (gdzie górna granica zagrożenia jest nie mniejsza niż 5 lat pozbawienia wolności). Wnioskiem domniemania jest najczęściej przestępcze pochodzenie całego lub części mienia znajdującego się we władaniu sprawcy. Dodatkowo konstrukcja ta jest uzupełniona o rozwiązania pozwalające orzec  przepadek mienia w stosunku do osób trzecich, którym sprawca zbył  mienie. Projekt zakłada, że domniemanie przestępczego pochodzenia mienia dotyczyć ma nie tylko mienia nabytego w czasie popełnienia przestępstwa, tak jak obecnie, ale nabytego również w ciągu 5 lat przed jego popełnieniem. Zmiana opiera się o założenie, że sprawcy przestępstw poważnych, zwłaszcza zaś popełnianych w sposób zorganizowany, gromadzą majątek pochodzący także z innych przestępstw, niż objęte zarzutem.

4. Zgodnie z projektem, w art. 45 Kodeksu karnego § 2 ma otrzymać brzmienie:

W razie skazania za przestępstwo, z którego popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości, albo przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica jest nie niższa niż 5 lat, albo popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa, jeżeli prowadziło ono lub mogło prowadzić, chociażby pośrednio, do osiągnięcia korzyści majątkowej, uważa się, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w ciągu 5 lat przed popełnieniem przestępstwa lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, stanowi korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny.

a § 3:

Jeżeli mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, o którym mowa w § 2, zostało przeniesione na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym, uważa się, że rzeczy będące w samoistnym posiadaniu tej osoby lub jednostki, przysługujące jej prawa majątkowe oraz wszelkie pożytki uzyskane z przeniesionego na nią mienia należą do sprawcy, chyba że na podstawie okoliczności towarzyszących ich nabyciu nie można było przypuszczać, że mienie to, chociażby pośrednio, pochodziło z czynu zabronionego.

Analogiczne zapisy dotyczące konfiskaty rozszerzonej mają się znaleźć również w Kodeksie karnym skarbowym, gdzie zmianie ma ulec art. 33. § 2 i § 3 mają otrzymać brzmienie:

§ 2. W razie skazania za przestępstwo skarbowe, z którego popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową dużej wartości, albo przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica jest wyższa niż 3 lata, albo popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa, jeżeli prowadziło ono lub mogło prowadzić, chociażby pośrednio, do osiągnięcia korzyści majątkowej, uważa się, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w ciągu 5 lat przed popełnieniem przestępstwa skarbowego lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, stanowi korzyść majątkową uzyskaną z popełnienia przestępstwa skarbowego, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny.

§ 3. Jeżeli mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, o którym mowa w § 2, zostało przeniesione na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym, uważa się, że rzeczy będące w samoistnym posiadaniu tej osoby lub jednostki, przysługujące jej prawa majątkowe oraz wszelkie pożytki uzyskane z przeniesionego na nią mienia należą do sprawcy, chyba że na podstawie okoliczności towarzyszących ich nabyciu nie można było przypuszczać, że mienie to, chociażby pośrednio, pochodziło z czynu zabronionego.

6. W ślad za projektowanymi zmianami przepisów prawa materialnego, zmierzają zmiany procedury dotyczące instytucji zabezpieczenia majątkowego. Projektowane zmiany mają umożliwiać rozporządzenie zajętym w toku postępowania karnego mieniem (tytułem zastosowania zabezpieczenia majątkowego), pomimo istnienia negatywnych przesłanek wydania końcowego wyroku skazującego (np. z uwagi na przedawnienie karalności, niepoczytalność sprawcy, itp.).

7. W art. 294 Kodeksu karnego dodany ma zostać § 3 w brzmieniu: W razie popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 45 § 2 Kodeksu karnego zabezpieczenie nie upada w przypadku umorzenia postępowania z  powodu niewykrycia sprawcy, jego śmierci lub niepoczytalności w chwili czynu albo przedawnienia karalności, a także w przypadku zawieszenia postępowania w sprawie, w której nie można ująć oskarżonego, albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, chyba że osoba zainteresowana wykaże legalność pochodzenia mienia i środków służących do jego nabycia. Po upływie 3 lat od prawomocnego umorzenia lub wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania zabezpieczone mienie przechodzi na własność Skarbu Państwa. O przejściu własności orzeka sąd na wniosek prokuratora. Przepisy o likwidacji niepodjętych depozytów stosuje się odpowiednio.

 Analogiczny zapis otrzyma art. 132 § 2 Kodeksu karnego skarbowego: W razie popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 33 § 2, zabezpieczenie nie upada w przypadku umorzenia postępowania z  powodu niewykrycia sprawcy, jego śmierci lub niepoczytalności w chwili czynu albo przedawnienia karalności, a także w przypadku zawieszenia postępowania w sprawie, w której nie można ująć oskarżonego, albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, chyba że osoba zainteresowana wykaże legalność pochodzenia mienia i środków służących do jego nabycia. Po upływie 3 lat od prawomocnego umorzenia lub wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania zabezpieczone mienie przechodzi na własność Skarbu Państwa. O przejściu własności orzeka sąd na wniosek prokuratora. Przepisy o likwidacji niepodjętych depozytów stosuje się odpowiednio.

8. Projektowane zmiany przewidują nadto wprowadzenie instytucji przepadku przedsiębiorstwa nienależącego do sprawcy. Projektuje się wprowadzenie do Kodeksu karnego oraz Kodeksu karnego skarbowego fakultatywnego przepadku składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa, służącego lub przeznaczonego do popełnienia przestępstw i odpowiednio przestępstw skarbowych, z których popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości. Oprócz przestępstw przewidzianych w części szczególnej Kodeksu karnego oraz Kodeksu karnego skarbowego chodzi o niektóre, najpoważniejsze przestępstwa przewidziane w następujących ustawach:

• o obligacjach, w odniesieniu do czynów z art. 87, 90, 92-93, 96-98,
• Prawo bankowe, w odniesieniu do czynów z art. 171 ust. 1-3,
• o obrocie instrumentami finansowymi, w odniesieniu do czynów z art. 178, art. 181 lub art. 183,
• o listach zastawnych i bankach hipotecznych, w odniesieniu do czynów z art. 37 ust. 1 lub 2,
• o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, w odniesieniu do czynów z art. 99, art. 99a lub art. 100,
• o funduszach inwestycyjnych, w odniesieniu do czynów z art. 287-296,
• o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, w odniesieniu do czynów z art. 215-216 lub art. 218.

Orzeczenie przepadku składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa będzie mogło być – w razie potrzeby – poprzedzone zabezpieczeniem majątkowym połączonym z ustanowieniem zarządu przymusowego, który regulowany będzie przepisami Kodeksu postępowania karnego.

9. Zgodnie z projektem, do Kodeksu karnego ma zostać dodany art. 44a w brzmieniu:

Art. 44a

§ 1. W razie skazania za przestępstwo, z którego popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości oraz w wypadkach przewidzianych w ustawie, sąd może orzec przepadek składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa, które służyło lub było przeznaczone do popełnienia tego przestępstwa, chociażby nie stanowiło własności sprawcy, jeżeli jego właściciel lub inna osoba uprawniona na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach przewidywała albo mogła przewidzieć, że może ono służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa. 

§ 2. Przepadku, o którym mowa w § 1 nie orzeka się, jeżeli byłoby to niewspółmierne do wagi popełnionego przestępstwa skarbowego lub stopnia zawinienia oskarżonego.

 Do Kodeksu karnego skarbowego ma zostać dodany art.  31a w brzmieniu:

Art. 31a

§ 1. W razie skazania za przestępstwo skarbowe, powodujące uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości, sąd może orzec przepadek składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa, które służyło lub było przeznaczone do popełnienia tego przestępstwa, chociażby nie stanowiło własności sprawcy, jeżeli jego właściciel lub inna osoba uprawniona na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach przewidywała albo mogła przewidzieć, że może ono służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa.

§ 2. Przepadku, o którym mowa w § 1 nie orzeka się, jeżeli byłoby to niewspółmierne do wagi popełnionego przestępstwa skarbowego lub stopnia zawinienia oskarżonego.

Do Kodeksu postępowania karnego ma zostać dodany art. 292a w brzmieniu:

Art. 292a.

§ 1. Zabezpieczenie grożącego przepadku składników i praw majątkowych przedsiębiorstwa następuje przez ustanowienie przymusowego zarządu.

§ 2. Zarządcę przymusowego wyznacza organ wydający postanowienie o zabezpieczeniu. Do zarządcy przymusowego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

§ 3. Celem zarządu przymusowego jest również zatrzymanie rzeczy i dokumentów mogących stanowić dowód w sprawie oraz ustalenie składników mienia, które mogą podlegać przepadkowi.

§ 4. Zarządca przymusowy może żądać od członków organów przedsiębiorstwa i osób w nim zatrudnionych wyjawienia informacji dotyczących działalności przedsiębiorstwa oraz wydania rzeczy, dokumentów i mienia, o których mowa w § 3, jak również dokonania spisu inwentarza.

§ 5. Przepis art. 232 stosuje się odpowiednio.

10. Projekt ustawy nowelizującej przewiduje wprowadzenie kilku nowych czynów zabronionych. W kontekście zmian dotyczących rozszerzonej konfiskaty istotny jest art. 258a § 1, który stanowi, że: Kto biorąc udział w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, albo utrzymując stałe kontakty z osobą uczestniczącą w takiej grupie lub związku, posiada mienie nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

11. Artykuł 12 projektowanej ustawy nowelizującej jako przepis przejściowy stanowi, iż Domniemania przewidziane w art. 45 § 1a-3 Kodeksu karnego oraz art. 33 § 1a-3 Kodeksu karnego skarbowego w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się także w postępowaniach dotyczących czynów popełnionych przed dniem jej wejścia w życie.

Podobne wpisy

• Jeszcze o nowelizacji, tym razem o karach
• Działanie na szkodę spółki powraca
• Możesz stracić firmę przez swojego pracownika, czyli ciąg dalszy rozszerzonej konfiskaty
• Mail do żony w aktach sprawy karnej
• Umorzenie kompensacyjne a przestępstwa gospodarcze

Otagowane jako: Kodeks karny, Kodeks karny skarbowy, Nowelizacja prawa karnego, Prawo karne gospodarcze, Prawo karne skarbowe